İnsanı diğer canlılardan ayıran belli başlı duygu, düşünce, akıl, zekâ ve bunlara benzer özellikler vardır. Bu, ona, Yaratan tarafından bahşedilen ve farklı kılan fıtrat gerekleri olmakla birlikte aynı zamanda da yaratılanın kendisini yetiştirmesi ve cüzi iradesi kapsamında yaptıkları onu hem cinslerine karşı farklı kılar.

“İnsan olma” nın dini, devleti, milleti – milliyeti, siyasi görüş ve ideolojileri, parti ya da cemaat tabelaları olmaz, olmamalıdır. İnsan olduysanız diğerleri ardı sıra sizi takip eder, eğer insan olamadıysanız ve bu konuda da bir uğraşınız yoksa bunlar sizi ne insan ve ne de adam eder. Etmediğini – etmeyeceğini de defalarca tecrübe etmemize rağmen halâ bunlar konusunda ahkâm kesecek kadar ukalalaşanları görmek de ayrı bir uzmanlık (!) alanı gerektiriyor.

İnsanı “insan” yapan, onu hem cinslerine karşı farklı kılıp koruma zırhına büründürüp donatıp yüceleştiren bazı özellikler var, demiştik. Bunlardan bir tanesi de “vicdan duygusu” dur. Bu duygu, laf ebeliği olsun diye bazı dillerde pelesenk oluyor, kahvehane köşelerinde sohbet konusu yapılıyor. Magazin konusuymuş gibi gündelik tartışmalara konu edilen bu duygu her kalpte düzgün yaşamadığı gibi her dilde de seslendirilmesi uygun düşmüyor ve yakışık almıyor. Lafın tamamının kime söyleneceği belli olmakla beraber, sözün özü şu ki; vicdanı olmayanların vicdan duygusunu tartışması, zamanın israf edilmesinden başka bir işe yaramıyor.

İnsanı değerli hâle getiren, ona farklı misyon katan – vizyon sahibi yapan duyguların başında “vicdan” gelir. Vicdan, insanın; kalp ve beyin arasındaki “gel – git” leri ortadan kaldıran, akıl ve zekâ melikelerini kullandırıp robot olmaktan kurtaran adeta mahkeme kurmasına sebep olan en insanî duygu ve düşüncedir.

Türk Dil Kurumu’nun yayınlamış olduğu Türkçe sözlüğe göre vicdan; “Kişiyi kendi davranışları hakkında bir yargıda bulunmaya iten, kişinin kendi ahlâk değerleri üzerine dolaysız ve kendiliğinden yargılama yapmasını sağlayan duygu.” olarak tanımlanmaktadır.

Vicdan aynı zamanda da beraberinde merhamet – acıma duygusunu da getirir, getirmek zorundadır. Eğer ki iç dünyanızda kurduğunuz mahkemede duygular sizi farklı yerlere kanalize ediyor ve merhamet odağında buluşturamıyorsa bir yerlerde bir sıkıntı, kablolarda bir kopukluk var demektir. Kısa devre olan kablolardan beklediğiniz enerji sizi patlamış bir ampule götürür.

Merhamet duygusuyla kaplanmış olan vicdan merhum Mehmet Âkif’in de dediği gibi;

“Zulmü alkışlayamam, zalimi asla sevemem;

Gelenin keyfi için geçmişe kalkıp sövemem.

Biri ecdadıma saldırdı mı, hatta boğarım!...

Boğamazsın ki!

Hiç olmazsa yanımdan kovarım.

Üçbuçuk soysuzun ardından zağarlık yapamam;

Hele hak namına haksızlığa ölsem tapamam.

Doğduğumdan beridir, aşığım istiklâle;

Bana hiç tasmalık etmiş değil altın lale!

Yumuşak başlı isem, kim dedi uysal koyunum?

Kesilir belki, fakat çekmeye gelmez boyunum!

Kanayan bir yara gördüm mü yanar ta ciğerim,

Onu dindirmek için kamçı yerim, çifte yerim!

Adam aldırmada geç git!, diyemem aldırırım,

Çiğnerim, çiğnenirim, hakkı tutar kaldırırım!

Zalimin hasmıyım amma severim mazlumu…

İrticanın şu sizin lehçede manası bu mu?”

Vicdan duygusu; coğrafya, kıta, devlet, güç blokları ya da uluslararası borsa – lider ve benzeri kuruluşlara göre şekil almaz, alırsa da adına “vicdan” denmez. Dünyanın dört bir tarafında cereyan eden ve her ne hikmetse Müslüman kanlarının akıtılmasına şahitlik yapan savaşların arka planında; karşılıklı “güç yarışı” değil, vicdansız – merhametsiz – acımasız despot ve katiller ile insan görünümlü vampirlerin insan olmayışı ve sinelerinde vicdan duygusu taşımadıkları gerçeği yatmaktadır. Dünya üzerinde kendi hem cinslerini bu kadar yok eden ve katleden başka bir varlık var mıdır? Şairin de dediği gibi;

“Kendi elinle bozuyorsun kendini,

Oysa halik güzel yaratmıştı seni!.”

Evet, sızlamayan – insanlık muhasebesinden nasibini almayan ya da alamayan mahlûkatlara anladıkları dilden seslenelim;

Vicdan sızlar, vicdan sızlar,

Vicdanı olmayan vicdansızlar!...