İltihaplı romatizmanın şaşırtıcı nedenleri 

Artrit (iltihaplı romatizma), herkesi etkileyebilen bir hastalıktır. Yaşlanma önemli bir risk faktörü olsa da, her yaşta gelilebilir. Kulağa tuhaf gelse de çocuklarda da artrit görülebilir. Çocukluk artriti, jüvenil artrit olarak bilinen yaygın bir durumdur ve en yaygın tipi jüvenil idiyopatik artrittir (JIA).

Dünya çapında 350 milyondan fazla insan artritten etkilenmektedir. Bu oldukça endişe vericidir, çünkü bunun neden başladığını belirlemenin belirli bir yolu yoktur.

ARTRİT TÜRLERİ

Artrit, ağrı ve rahatsızlığa neden olan yaygın bir rahatsızlık olan eklem iltihabıdır. Ayaklarınızda, ellerinizde, kalçalarınızda, dizlerinizde, belinizde ve vücudun diğer kısımlarında da oluşabilir.

Bununla birlikte, artrit 100'den fazla farklı eklem problemi için bir çatı terimdir. En yaygın artrit türlerinden bazıları şunlardır:

Osteoartrit: Bu durum, eklemler aşırı kullanıldığında ortaya çıkar ve aşınma ve yıpranmaya yol açar.

Romatoid Artrit: Bağışıklık sisteminin vücudun farklı bölgelerine, özellikle eklemlere saldırdığı bir otoimmün hastalıktır.

Psoriatik Artrit: Ciltte ve eklemlerde iltihaplanmayla ortaya çıkar.

Gut: Bu durum, bir eklemde ürik asit kristallerinin oluşumunun bir sonucudur.

Juvenil Artrit: Juvenil artrit, 16 yaş ve altındaki çocukları etkileyen bir hastalıktır. Bağışıklık sisteminin eklem çevresindeki dokuya saldırdığı otoimmün bir hastalıktır.

BAĞIŞIKLIK İŞLEVİ ÖNEMLİ

Artritin birçok türü olabileceği göz önüne alındığında nedenler, kişiden kişiye değişebilir.

Romatoid artrit, bağışıklık sisteminin bir enfeksiyondan sonra 'kafası karıştığında' ve vücudun dokularına saldırarak eklem iltihabına yol açtığında ortaya çıkan bir otoimmün hastalıktır. Bu, vücudun diğer bölgelerine daha da yayılarak daha fazla hasara neden olur. Bu durumun kesin nedeni henüz doğrulanmasa da uzmanlar, ailede otoimmün hastalık öyküsünün bir kişiyi bu duruma daha yatkın hale getirebileceğini söylüyor.

OBEZİTE TETİKLİYOR

En yaygın artrit tiplerinden biri, eklemlerin aşırı kullanılması ve aşınma ve yıpranmaya yol açmasıyla ortaya çıkan osteoartrittir. Genellikle yaşlanmanın bir sonucu olmakla birlikte, obezite nedeniyle de ortaya çıkabilir.

Uzmanlara göre, obez olmak osteoartritin önemli bir nedeni olabilir, çünkü durumun eklemler üzerinde çok fazla baskı oluşturduğu söylenmektedir. Kalça, ayak, diz gibi en fazla ağırlığı taşıyan eklem bölgeleri, vücutta en sık etkilenen yerlerdir.

Belirtiler eklemlerde ağrı, yürürken ağrı, dinlenirken bile sertlik ve giyinme, saç tarama, merdiven çıkma ve daha fazlası gibi günlük aktiviteleri yapamamadır.

TEKRARLAYAN YARALANMALARA DİKKAT

Eklemleriniz aşınmaya ve yıpranmaya başladığında, osteoartrit hastası olduğunuz anlamına gelir. Yaş bu durum için en yaygın risk faktörü olsa da, kıkırdak dokularını parçalayan belirli bir eklem yaralanması da osteoartrite neden olabilir.

Kıkırdak, eklemleri aşırı dış basınçtan korumaya yardımcı olan esnek bir bağ dokusudur. Ancak bir kez aşınmaya başladığında eklemleri zayıflatabilir.

SİGARA KULLANIMI ARTRİT RİSKİNİ ARTIRIYOR

Yaşam tarzı faktörleri de artrite neden olabilir. Sigara içmek ve hareketsiz bir yaşam tarzı farklı artrit türlerine daha yatkın hale getirebiliyor. Kesin bir kanıt bulunmamakla birlikte sigara içmenin, romatoid artrit gelişimi ile daha da bağlantılı olan bağışıklık fonksiyonlarını azalttığı söylenmektedir.

BELİRTİLERE DİKKAT EDİN

Romatoid artritin ana belirtileri eklemlerde yer almakla birlikte, özellikle hastalığın ileri evrelerinde vücudun diğer birçok bölgesinde klinik belirtiler de görülebilri.

Başlangıç

Romatoid artrit genellikle yorgunluk, halsizlik, iştahsızlık ve kas ağrıları gibi belirsiz semptomlarla başlar. Eller, bilekler, dizler ve ayaklarda ağrı ve şişlik görülür. Daha nadiren, ani bir ateş, genişlemiş lenf düğümleri (lenfadenopati), büyük bir dalak (splenomegali) ve eklem tutulumu ile başlar. Diğer bazı durumlarda, simetrik olmayan bir şekilde bile az sayıda eklemde artrit olabilir.

Yerleşik Artrit

Yerleşik romatoid artritin ana özelliği simetrik poliartrittir (vücudun sol ve sağ tarafları arasında simetrik olarak birçok eklemi içerir). Poliartrit, genellikle ellerde, parmaklarda, bileklerde, dirseklerde, ayaklarda ve dizlerde hareketlendiğinde artan ağrı, iltihaplanma ve sıcaklık üretir. Boyun seviyesindeki omurga da etkilenebilir. Eklemleri hareket ettirmeden uzun bir süre sonra sertleşmesi çok karakteristiktir, örneğin sabah kalkarken ellerin sertleşmesi görülebilir. Bu sertliğin kaybolması birkaç dakika alabilir. Artrit ataklarına genellikle ateş, yorgunluk, iştahsızlık ve genel halsizlik eşlik eder. Zamanla, kalıcı sertlik, hareketsizlik ve şekil bozukluklarına yol açan kronik eklem hasarı oluşur. Karakteristik olarak, el ve ayak parmaklarının eklemleri deforme olur. Romatoid artritli 10 kişiden yaklaşık 4'ünde organ hasarı, genellikle ciddi boyutlarda gerçekleşir.

Deri

Deri altında nodüller (kabarık, katı yumrular) gelişebilir. Nodüller genellikle eklem bölgelerinde bulunur, ancak bazen iç organları da etkileyebilir. Derideki nodüller bazen enfekte olabilse de, genellikle semptom üretmezler.

Damarlar

Romatoid artrit, genellikle hastalığın ileri evrelerinde küçük damarları etkileyebilir. Küçük damarların iltihaplanması ve tıkanması birden fazla organa zarar vererek sinir hasarına (nörit), cilt ülserlerine, parmaklara kan akışının olmamasına ve çeşitli organlara kan akışının olmamasına (kalp krizi) neden olabilir. Artrit ayrıca akciğerlere zarar verebilir. Kalp, beyin, gözler gibi diğer organların tutulumu çok nadirdir.

Romatoid artritli hastalarda osteoporoz sıklığı daha yüksektir ve steroid tedavisi ile şiddetlenir. Romatoid artritli hastalar, lenfoma geliştirme riski altındadır.

ARTRİT TEDAVİSİ

Artrit tedavisinin amaçları ağrıyı azaltmak veya ortadan kaldırmak, iltihabı azaltmak, hareketliliğini korurken eklemde geri dönüşü olmayan hasarları önlemek ve eklem dışı komplikasyonların gelişmesini veya ilerlemesini önlemektir. Mevcut tedavilerin hiçbiri hastalığı iyileştirmez, sadece onu kontrol etmeye yarar.

Hastalık hakkında eğitim

Hasta, hastalığının nelerden oluştuğunu, prognozunu, komplikasyonlarını, mevcut tedavileri ve olası yan etkilerini bilmelidir. Hasta, tedavi stratejisine aktif olarak katılmalıdır.

Bireyselleştirilmiş fiziksel egzersiz

Egzersiz, eklem çevresindeki kasları güçlendirir, eklem hareketliliğini korur ve ruh halini iyileştirir.

Psikoterapi ve destek grupları

Psikoterapi programlarına dahil olmak ve destek gruplarıyla temasa geçmek, ağrı kontrolüne olanak tanır, psikolojik durumu iyileştirir ve hastalıkla baş etmeye yardımcı olur.

Homeopati, akupunktur veya manyetoterapinin hastalığa herhangi bir fayda sağladığına dair hiçbir kanıt yoktur. Ağrının özellikleri göz önüne alındığında, bazı hastalar plasebo etkisine atfedilen bu tekniklerden fayda görebilir.

İlaç kullanımı

Ağrıyı ve iltihabı kontrol etmek için iltihap önleyiciler ve ağrı kesiciler kullanılabilir. Semptomları hızlı bir şekilde kontrol etmelerine rağmen, hastalığın doğal seyrini değiştirmezler. Etkili olmaları için sürekli ve doğru dozda alınmaları gerekir.

Düşük doz kortikosteroidler de iltihabı kontrol etmeye yardımcı olurlar. Bazen eklem içi enjeksiyon ile kullanılırlar.

Hastalığın seyrini değiştiren ilaçlar da vardır. Bu ilaçlar, iltihaplı aktiviteyi ve eklemdeki kronik hasarı azaltır, böylece hastalık seyrini iyileştirir. Bu ilaçların yararlı etkilerini görmek birkaç hafta hatta ay gerekir. Genel olarak, kullanılan tedavi tipi artritin şiddetine bağlıdır ve elde edilen cevaba bağlı olarak değişir.

Artritli hastalarda, hastalığın kendisinden dolayı osteoporoz sıklığı çok yüksektir. Bu nedenle, diyet veya takviyeler yoluyla yeterli miktarda kalsiyum ve D vitamini almak önemlidir. Uzmanlar, tedavi için ilaç kullanmanın uygunluğunu değerlendirmelidir.

Ameliyat

Hastalığın ileri evrelerinde normal yaşamı engelleyen ciddi eklem deformiteleri olabilir. Ek olarak, iltihaplanma aktivitesine çok fazla bağlı olmayan, ancak deformitenin kendisine ve eklemin tahrip olmasına bağlı olarak yoğun ağrıya neden olabilirler. Bu durumlarda, ağrıyı önlemek için protez kullanımı veya eklemin tamamen hareketsiz hale getirilmesi de dahil olmak üzere çeşitli ameliyat türleri uygulanabilir.

Diyet

Artritli hastaların diyeti, fazla kilo ve obeziteden kaçınarak kiloyu ideale getirmek için çeşitli ve yeterli kalori içeriğine sahip olmalıdır. Bu hastalarda artmış kardiyovasküler hastalık riski göz önüne alındığında, diyet doymuş yağ oranı düşük olmalıdır. Hastalığın ileri evrelerinde veya ilaçların yan etkileri sonucunda iştahsızlık dönemleri olabilir. Bu durumlarda, yeterli kalori ve besin alımına izin vermek için uzman tavsiyesi aranmalıdır. Artriti tedavi edecek bir diyet yoktur. Diyete eklendiğinde veya diyetten çıkarıldığında hastalık seyrini iyileştiren herhangi bir özel yiyecek de yoktur. Sadece birkaç çalışma, balık, balık yağları veya omega 3 veya omega 6 yağ asitleri açısından zengin bitkisel yağların tüketilmesinin iltihabı orta derecede azaltabileceğini öne sürmektedir. Hastalığın seyrini iyileştiren veya değiştiren bitkisel bir ürün bulunmadığından kullanımı önerilmemektedir.

Gebelik

Artrit varlığı, hamileliğin planlanmasını zorlaştırır ve gerçekleşmesi daha uzun sürebilir, ancak hamileliği engellemez. Düşük riski biraz daha yüksek olmasına rağmen, çoğu hastalık hamilelik sırasında aktif olsa bile sorunsuz ilerler. Ek olarak, artritli birçok kadın hamilelik sırasında iyileşir, ancak hastalık çocuk sahibi olduktan sonra önceki durumuna döner. Bununla birlikte, fetüste değişikliklere yol açabileceklerinden kaçınılması gereken çeşitli ilaçlar vardır. Bu ilaçlar, baba alıyor olsa bile fetüsü etkileyebilir. Bu nedenle bazı ilaçların birkaç ay öncesinden kesilmesi için doktorla gebelik isteğinin konuşulması önemlidir.

Emzirme döneminde ilaçalr düşük dozlarda alınabilir. Diğer tedaviler ile ilgili bilgiler yetersizdir. Mutlaka bir uzmana danışılmalıdı