Erteleme hastalığı nedir? Nasıl kurtuluruz?

Kişinin yapması gereken işi, zamanı, enerjisi ve imkanı olmasına rağmen, bir ya da birkaç kez ertelemesi, işi yapmaktan kaçınması olarak tanımlanan erteleme hastalığı, kişinin günlük hayatına olumsuz etki eder.

Yapılması gereken işleri, süresiz ve sayısız olarak erteleyen kişiler, zamanı doğru kullanamadıkları için gerek okulda, gerekse profesyonel yaşamlarında güçlüklerle karşılaşırlar.

İşin tamamlanması gereken zaman yaklaştıkça öfke ve stres seviyeleri artar. Çoğunlukla da işi yapabileceklerinden çok da yüzeysel ya da kabataslak şekilde tamamlarlar. Bunun sonucunda da stres seviyeleri artmaya ve öz güvenleri düşmeye başlar.

ERTELEME NEDİR?
Öncelikle erteleme davranışının türlerinden kısaca bahsetmek gerekirse;

Ertelemeyi, iş hayatındaki rutin işlerin yürütülmesinde,
Karar verici durumunda kalındığında,
Akademik alanda,
Kompulsif erteleme şeklinde sayabiliriz.

Yapılması gereken işin başına oturmadan önce son bir kez başka bir şey yapma, harekete geçerek işi tamamlamak yerine kasıtlı ve bilinçli olarak yapılması gereken eylemden kaçınma, ağırdan alma olarak da açıklanabilen erteleme hastalığı, toplumda oldukça yaygın olarak görülür. Bu kişiler eyleme geçmek yerine kendi kendilerine bahaneler ve kaçış yolları bularak görevlerini erteler. Bunun sonucunda iş ve okul hayatlarının yanı sıra sosyal ilişkileri de olumsuz etkilenir.

Günümüz modern toplumunda oldukça yaygın olarak görülen erteleme hastalığı her yaş ve cinsiyetten kişide görülür. Erteleme eğiliminde olan kişiler, çevreleri tarafından savsak, rahat ve üşengeç olarak tanımlanırlar. Çoğunlukla motivasyon eksikliğinden kaynaklanan bu durumda kişi, yapılması gereken işi önemsiz bulur. İlgi alanı dışında yer aldığını ya da işleri ertelemesinin, beceri eksikliğinden kaynaklandığını düşünür. Yapılması gereken işi nasıl yapacağını bilememek ve kendini yetersiz hissetmek de erteleme hastalığı bulunan kişilerde yaygın olarak görülür.

Motivasyon eksikliğine ek olarak mükemmeliyetçi olmak, başarısız olmaktan korkmak, kişinin kendisine yönelik olarak yüksek standartlar belirlemesi ve kendisine ilişkin olağan dışı beklentilerde bulunması da erteleme hastalığı bulunan kişilerin ortak özellikleri arasında yer alır. Tüm bunlara ek olarak zaman yönetimi kötü olan, plansız davranan kişilerde de yapılması gereken işi sürekli erteleme eğilimi görülür.

KRONİK ERTELEME NASIL OLUŞUR?
Sürekli erteleyen, ertelediği için strese ve sıkıntıya girmesine rağmen, bu durumu tekrar tekrar sürdüren kişilerde görülen kronik erteleme önemli bir problemdir. Çocukluk çağında başlayan bu durumun altında yatan sebeplerden biri de otoriter ebeveynlerdir. Bu tarz ailelerde kurallar çok sıkıdır ve bu kurallara uymak hemen her şeyden daha önemlidir.

Mükemmeliyetçi anne babalar, küçük yaştan itibaren sürekli olarak çocuklarını eleştirir. Ayrıca koşullu sevgi ve ilgi veren ebeveynlerin çocuklarında da erteleme hastalığı görülebilir. Bunun sonucunda çocuklar kendi iç dünyalarını düzenlemek yerine ebeveynlerinin niyetini okumayı öğrenir.

Sürekli olarak kendini ispatlamak zorunda kalan çocuklarda performansla ilgili kaygılar ortaya çıkar. Küçük yaşta takdir görmek ve kabul edilmek için çabalayan kişiler, yetişkinlik döneminde erteleme hastalığı ile baş başa kalır.

Çocukluk döneminde baş kaldıramayan bireyler, yetişkin olduklarında yapmaları gereken işleri zamanında yapmayarak bir tür tepki ortaya koyarlar. Ancak bu durum kronik erteleme hastalığına sahip kişilerde öfkeye neden olur. Son teslim tarihi olan işlere başlama fikri, keyif kaçırıcı bir eylem olarak görülür. Zaman daraldıkça artan stres ve sinirlilik hâli, kişi psikolojisi üzerinde huzursuzluk ve kızgınlık gibi negatif duyguları yoğunlaştırır. İşi yapmaya niyetlendiğinde motive olamayan kişiler, eylemlerini erteleyerek bir yerde duygularını ertelemiş olurlar.

ERTELEME HASTALIĞININ NEDENLERİ NELERDİR?
Kişi her işini ertelemeye başlamışsa ve bu durum günlük rutin hayatını dahi sekteye uğratıyor ise Procrastination diğer bir deyişle erteleme hastalığına sahip olduğu düşünülür. Erteleme hastalığı sebepleri arasında şunlar yer alır:

Motivasyon eksikliği
Kötü zaman yönetimi
Mükemmeliyetçilik
Başaramama kaygısı
Kişiliğe uygun olmayan iş seçimi
Bilgi eksikliği
Bitirememe kaygısı

ERTELEME HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Hayatımızın neredeyse hemen hemen her safhasında bir şekilde erteleme davranışıyla karşılaşıyor, belki de hayatın tamamında ertelemeyi adeta bir alışkanlık haline getirmiş bulunuyoruz. Çok bilinen bir yaklaşım vardır; bir sorunu çözebilmek için öncelikle o sorunu kabul etmek ve kabule geçip sonrasında çözüm yolları aramak gerekir diye. Evet bu sorun için de aynı şeyi söylemek mümkündür. Kendi kendinize öncelikle şunu sormalısınız:

Erteleme davranışında bulunuyor muyum? Bunu hangi sıklıkla yapıyorum? Hangi konularda daha sık ertelemeye başvuruyorum? Sonrasında pişmanlık ve vicdan azabı çektiğim durumlarla karşılaşıyor muyum? Erteleme davranışı sebebiyle uğradığım maddi/manevi kayıplar bulunuyor mu? Soruların birçoğunun tanıdık gelmesi süregelen ve belki de içinden çıkılamaz hale gelen durumları hatırlatmasından kaynaklanmaktadır.

İlk adım olarak böyle bir sorunun varlığını, bilinçli bir şekilde kendi kendine fark etme ve  kabul etme olarak atılabilir. Aslında en zor ve belki de atılması en zaman alan adım bu, harekete geçebilmek kurtulmayı istemek.

Sonrasında işi yapmak için gerekli olan konsantrasyonu bozan etkenler tek tek not edilmeli ve işe başlamayı ertelemeye sebep olan nesneler ortadan kaldırılmalıdır.

Konsantrasyon düzeyinin artırılmasının ardından yapılacak işi bölümlere ayırmak ve planlanan zaman aralığında bu bölümleri tamamlamak gerekir. Doğru ve etkili bir zaman yönetimi ve iyi bir planlamanın beraberinde kişinin kendi koyduğu kurallara uyması ile başlayan iyileşme sürecinde yapılması gerekenler oldukça basit olmakla birlikte kararlılık çok önemlidir.

Erteleme hastalığı tedavisi, kişinin kafasında başlayan bir süreçtir. Eğer bu durum başarılamıyorsa bir psikologdan profesyonel yardım alınabilir.

ZAMANI VERİMLİ KULLANMAK KİLİT NOKTA
Zamanı verimli bir şekilde kullanmanın önemi büyük olup eğer eski alışkanlıklar zihinde sürekli hatırlanıyor ise yeni alışkanlıklar kazanmak için daha önce yapılanların tersi şekilde davranışlarda bulunmak gerekmektedir.

Örneğin, teslim edilecek bir ödev, iş yerinde yapılacak bir sunum, ya da istenmediği için sürekli ertelenen ziyaret edilmesi gereken bir akraba,, Önceden kendi kendine verilen rahatlatıcı telkin; "Nasıl olsa daha vakit var, 10 günüm var daha, bir daha ki hafta ziyarete giderim" şeklinde idi. Ama bundan sonraki doğru telkinler şöyle olmalı: "Hazır vakit varken şimdi yapıp bitirsem iyi olur, daha sonra da yapsam aynı şeyi yapmış  olacağım doğru zaman şu an, bu akşam ziyaret edeyim ve bitsin." şeklindedir.

Önemli olan zamanı doğru kullanarak, boşa vakit harcamadan yapılması gereken işleri yapmak, planlı programlı hareket etmek bunu da zorlanmadan yük olarak görmeden yapabilmektir.

Öyle ki bir müddet sonra bunun vermiş olduğu rahatlık ve konforu kişi kaybetmek istemeyecek hayatını zorlaştıran durumlarda kalma ihtimali de kendiliğinden ortadan kalkacaktır. Bu aşamadaki kilit nokta; zamanı programlamak ve buna uygun hareket etmektir.