Alerjiye en çok neden olan besinler nelerdir?

Gıda alerjileri, vücudun bağışıklık sisteminin belirli bir gıda bileşenine karşı hassaslaşması ve aşırı tepki vermesi ile ortaya çıkar. Bu saldırıya IgE antikoru aracılık eder.

Alerji semptomlarına neden olan şey; aşırı aktif bağışıklık tepkisidir. Gıda alerjileri döküntüler, iltihaplanma, boğulma, kurdeşen, yanma gibi semptomlara neden olabilir.

Bu belirtiler, alerjik besinin az miktarda tüketilmesiyle bile ortaya çıkabilir ve daha çok bebek ve çocuklarda görülmekle birlikte her yaşta ortaya çıkabilir. Hatta yıllarca sorunsuz yenilen yiyeceklerde bile, sonradan gelişebildiği görülmüştür.

Ancak yiyeceklere verilen tüm tepkilerin alerji olmadığını unutmayın. Alerji terimi genellikle gıda intoleransı, toksik reaksiyonlar, gıda zehirlenmesi, enzim eksiklikleri veya gıdaya karşı isteksizlik gibi gıdaya karşı herhangi bir olumsuz reaksiyonu tanımlamak için yanlış kullanılır.

Gıda intoleransları, vücudun gıdayı tam olarak sindirememesinden kaynaklanır ve genellikle bir enzim eksikliği nedeniyle yaşanır. Ölümcül semptomlara neden olmamakla birlikte en yaygın olarak şişkinlik ve bağırsak sorunlarıyla ortaya çıkarlar. Gıda alerjileri ise ciddi bir bağışıklık tepkisinin sonucudur ve çoğu zaman ciddi belirtilerle ortaya çıkar.

GIDA ALERJİSİ BELİRTİLERİ

Her besin grubu için aynı alerji belirtileri yoktur. Semptomlar tüm alerjiler için çok çeşitlidir. Gastrointestinal sistemi (kusma, ishal vb.), solunum sistemini (nefes darlığı vb.), cildi (kaşıntı, kurdeşen, dudak şişmesi vb.), kardiyovasküler sistemi (baş dönmesi hissi, tansiyon düşüklüğü), veya nörolojik sistem (uyuşukluk vb.) etkileyebilirler.

Alerjik reaksiyonlar genellikle mevcut gıda tüketiminin ardından iki saat içinde ilk belirtilerini ortaya çıkarırlar. Genellikle 30-60 dakika içinde belirti verirler. Bu reaksiyonlar cilt, sindirim sistemi, solunum yolu ve kardiyovasküler sistem dahil olmak üzere bir veya daha fazla organı içerebilir. Ciddiyet, hastanın bağışıklık yanıtına bağlı olarak değişir. Ek olarak, steroidal antiinflamatuar ilaçlar almak, egzersiz yapmak veya alkol almak gibi dış faktörler reaksiyonları şiddetlendirebilir.

Görünebilecek ana belirtiler şunlardır ve hepsi birlikte veya ayrı ayrı tetiklenebilir:

Deri: En sık görülen reaksiyondur. Hastalarda sıklıkla kurdeşen görülür.

Mukus ve yutak reaksiyonları: Bunlar, en sık görülen ikinci belirtilerdir. Gıda alerjisi olan yetişkinler genellikle oral mukoza ve yutak reaksiyonlar yaşarlar. Astımlı bireylerde anafilaksi (şiddetli alerjik reaksiyonlar) bağlamında bronkospazm meydana gelebilir. Anafilaktik şok, alerjik reaksiyon ile ölüme yol açabilir.

Sindirim sistemi: Son olarak ishal, karın ağrısı, kusma ve mide bulantısını içeren sindirim sistemi ile ilgili semptomlar vardır.

Diğer belirtiler ağızda, boğazda, gözlerde, ciltte veya başka bir bölgede kaşıntıdır. Ayrıca yutma zorluğu, baş dönmesi, bayılma, göz kapaklarının, yüzün, dudakların ve dilin şişmesi ve burun akıntısı da görülebilir.

Dünya Alerji Örgütü (WAO), alerjik reaksiyonlarla ilgili 170'den fazla gıda  olduğunu ve herhangi birinin alerjiye neden olabileceğini söylemektedir. Bir gıda alerjisini önlemenin etkili bir yolu yoktur; semptomlardan kaçınmak için ana öneri, alerjik gıdaları tüketmemektir. Liste oldukça uzundur ancak alerjye neden olan en yaygın besinleri şu şekilde sıralayabiliriz:

YUMURTA ALERJİSİ

Tavuk yumurtası alerjisi, yumurtanın tüketilmesi ve yumurta ile temasından kaynaklanan olumsuz bir bağışıklık reaksiyonudur. Bu tip alerji, sadece yumurta proteinlerine karşı IgE immünoglobulinleri üreten kişilerde gelişir. Bu hastalarda, yumurta ile her temasda alerjik reaksiyon meydana gelir.

Yumurta alerjisi için en yaygın risk faktörleri aile öyküsü, daha önce başka bir besine alerjisi olması veya atopik dermatit olmasıdır.

Yumurta alerjisi en sık 12 aylıktan büyük çocuklarda görülür. 5 yaş altı çocuklarda besin alerjilerinin neredeyse yarısı yumurtadan kaynaklanmaktadır ve 5 yaş üstü çocuklarda bu oran düşmektedir. İki yaşından itibaren alerjinin meydana geldiği vakalar çok nadirdir. Yetişkinlerde nadir olarak görülür.

Belirtiler

Diğer alerjilerde olduğu gibi, yumurta alerjisi belirtileri de çok farklı olabilir ve ağızda ve boğazda kaşıntı gibi hafif belirtilerden kişiyi tehlikeye atabilecek daha ciddi belirtilere kadar birçok soruna neden olabilir.

Belirtiler yumurtayı yedikten kısa bir süre sonra, en fazla bir saat içinde ortaya çıkar. En yaygın belirtiler ciltte kızarıklık, kaşıntı, kurdeşen, dudaklarda ve göz kapaklarında şişliktir. Kusma, karın ağrısı ve ishal ile birlikte sindirim semptomları da görülebilir. Solunum semptomları daha az sıklıkta ortaya çıkar ve buna nefes alma ve yutma zorluğu eşlik edebilir. Bunlar çok ciddidir, bu nedenle hasta, alerji oluşmaya başladığı anda bir doktora görünmelidir.

Tedavi ve Diyet

Yumurta alerjisi olan kişilerin tedavisi, bu besinden ve onu içerebilecek tüm ürünlerden uzak bir diyet sürdürmeye dayanır. Ancak, yumurtadan tamamen uzak durmak zordur, bu nedenle uzmanlar, hastaların ve yakınlarının, yumurta tüketildiğinde izlemeleri gereken semptomları ve bakım protokolünü iyi bilmelerini tavsiye eder.

Bu alerjiye sahip hastalar diyet uygularken problem yaşayabilirler çünkü soslardan pastalara ve hatta kozmetik ürünlerine kadar birçok ürün yumurta içerir.

BALIK VE KABUKLU DENİZ ÜRÜNLERİ ALERJİSİ

Bu iki tip alerji, bir yiyeceğe karşı bir bağışıklık sistemi tepkisi tarafından üretilen advers reaksiyonlardır. Bu iki durumda da bağışıklık tepkisine balık ve kabuklu deniz ürünlerine özgü IgE antikorları aracılık eder.

Genellike Türkiye gibi bu deniz ürünlerinin tüketiminin yüksek olduğu ülkelerde balığa alerji gelişebilir. Reaksiyonlar yaşamın ilk yıllarında meydana gelir ve balığın bir yaşı itibarıyla diyete girmesiyle aynı zamana denk gelir. Çocuklarda alerjinin üçüncü önde gelen nedenidir ve yetişkinlerde de görülür. Bir balık alerjisi onlarca yıl hatta bir ömür boyu sürebilir. Kabuklu deniz ürünleri alerjisi ise yetişkinlerde çocuklara göre daha yaygındır.

Belirtiler

Balık ve kabuklu deniz ürünleri alerjisinde ortaya çıkan klinik belirtiler, diğer gıda alerjisi türlerine benzer. Semptomlar tüketimden sonra ortaya çıkar, ancak balık ve kabuklu deniz ürünlerinde sadece pişirme buharlarının solunması veya yiyeceklerle uğraşırken yayılan parçacıkların solunmasıyla da ortaya çıkabilir.

Tedavi ve Diyet

Şu anda mevcut olan tek tedavi, balık, kabuklu deniz ürünleri ve bunların türevlerini içermeyen bir diyet uygulamak ve daha ciddi vakalarda buharlarla temastan ve maruziyetten kaçınmaktır.

SÜT ALERJİSİ

Süt alerjisi, vücudun bu üründeki proteinlere karşı olumsuz bir reaksiyonudur. Ancak, süte yönelik tüm olumsuz reaksiyonlar alerji değildir. Alerjik reaksiyon genellikle kalıtsal bir temele sahiptir, bu nedenle ebeveynlerden çocuklara genler yoluyla geçebilir.

Genellikle yaşamın ilk yılında ortaya çıkar. Gelişmiş ülkelerde görülme sıklığı yüzde 2 ila 3 arasındadır. Çoğu çocuk üç yaşına kadar süt alerjisinin üstesinden gelir ancak yetişkin nüfus arasında süte karşı alerji haricinde duyarlılık çok yüksektir.

Belirtiler

Süt alerjisinin belirtileri, hassasiyet derecesine ve yenen yiyecek miktarına bağlı olarak çeşitlidir. Ayrıca, kişinin alkol tüketmesi veya belirli ilaçları alması halinde belirtiler kötüleşebilir.

En sık görülen belirtiler, alerji yaşayanların yüzde 70'inde görülen deri ile ilgili problemlerdir. Genellikle kaşıntı, ciltte kızarıklık, kurdeşen, dudak veya göz kapağı gibi bölgelerde ödem gibi belirtiler görülür. Ek olarak, atopik dermatit gibi patolojiler, alerji meydana geldiğinde daha da kötüleşme eğilimindedir.

Genellikle ortaya çıkan diğer semptomlar sindirim semptomlarıdır. Karın ağrısı, kusma, ishal veya yutma güçlüğü görülebilir. Son olarak, rinit veya astım gibi daha az sıklıkta olmalarına rağmen solunum semptomları da ortaya çıkabilir.

Tedavi ve Diyet

Şu anda tek etkili tedavi, hayvansal kaynaklı sütün, türevlerinin ve süt içerebilecek ürünlerin diyetten çıkarılmasıdır.

Bu tip alerji vakalarının çoğu geçici olarak ortaya çıkar ve ilerleyen yılalrda ortadan kalkar. Teşhis konanların yüzde 70'inden fazlasının 3 yıl içinde tamamen iyileştiği bilinmektedir.

SEBZE VE MEYVELERE ALERJİ

Meyve alerjisi, 5 yaş üstü çocuklarda ve yetişkinlerde gıda alerjilerinin en sık nedenidir. Araştırmalara göre, alerji uzmanına giden kişilerin yüzde 7,4'ünde gıda alerjisi vardır. Bu oranın yüzde 33'ü meyvelere, yüzde 7'si ise sebzelere alerjidir.

Görülme sıklığı, genetik faktörlere, bölgeye bağlı yeme alışkanlıkları gibi çevresel faktörlere ve bireyi duyarlı hale getirebilecek farklı polenlerin varlığına bağlı olarak değişir.

Alerjik reaksiyonlara neden olan birçok meyve ve sebze vardır. En alerjik meyveler gülgiller veya bilimsel adıyla Rosaceae'dir. Bu aileden şeftali en çok alerjiye neden olandır. Bu grupta yer alan diğer meyveler elma, kiraz, armut, kayısı, erik, nektarin ve çilektir.

Bunların yanı sıra alerjiye neden olan diğer meyveler kivi, kavun, ananas, karpuz, üzüm, avokado ve mangodur.

Sebzelerle ilgili olarak, en alerjik olanlar domates, havuç, lahana, marul, patlıcan veya biber gibi sebzelerdir. Reaksiyona neden olan diğer sebzeler soğan, ıspanak, kuşkonmaz ve ayrıca biber veya kimyon gibi baharatlardır.

Belirtileri ve Tedavisi

En sık görülen belirtiler, kaşıntı, dudak ve dilin şişmesi, ciltte kırmızı lekelerin veya kurdeşenlerin ortaya çıkması, dermatit gibi lokal semptomların ortaya çıkmasıdır. Sindirim ve solunum sistemlerini etkileyen belirtiler de ortaya çıkabilir.

Diğer besin alerjilerinde olduğu gibi tek etkili tedavi diyetten alerjen meyve ve sebzenin çıkarılmasıdır.

KURU YEMİŞ, BAKLAGİLLER VE TAHILLARA ALERJİ

Tahıllar, baklagiller ve kuru yemişler grubundaki alerjik reaksiyonlar çok yaygındır. Kuru yemişler, meyvelerle birlikte yetişkinlerde gıda alerjisinin önde gelen nedenidir.

Semptomlar ve tedaviler diğer tüm gıda alerjileri ile benzerdir.

Tahıllar:

Tahıllara alerjinin görülme sıklığı, yaş ve coğrafi bölgeye göre değişmekle birlikte diğer besin gruplarına göre düşüktür. Tahıllara alerji çocuklukta yaygındır ve genellikle yaşla birlikte kaybolur.

Baklagiller:

Baklagil alerjilerinin çoğu soya fasulyesi, mercimek, bezelye, nohut, taze fasulye veya lima fasulyesinin tüketilmesinden kaynaklanır.

Bu alerji daha çok Akdeniz diyeti uygulayan kişilerde, Orta Doğu, Uzak Doğu ve Hindistan'da görülmektedir. Baklagil alerjileri yetişkinlikte nadir görülür.

Kuru yemiş:

Fıstık alerjisi en yaygın olanıdır. Birçok ülkede bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilir. Alerjiler ölüme bile yol açabilecek kadar ciddidir.

Fındık en çok alerjiye neden olan ikinci kuruyemiştir. Ayrıca ceviz ve badem de çok sayıda alerjiye neden olabilir.

GIDA ALERJİLERİNDE TEŞHİS VE TEDAVİ

Kişi, herhangi bir gıdayı tüketirken reaksiyon gösterdiğinde doktora başvurmalıdır. Bu durumlarda aile hekimi veya çocuk doktoru hastanın semptomlarını değerlendirecek ve alerji düşünüyorsa alerji uzmanına yönlendirecektir.

Alerji uzmanı, hangi gıda veya gıdaların reaksiyonu tetiklediğini belirlemeye çalışmak için reaksiyonun ayrıntılı bir klinik geçmişini toplayacaktır. Gıda alerjisinden şüphelenilmesi durumunda, ebeveynlerin şüpheli gıda ile temastan kaçınmaları ve gerekli olduğu durumlarda çocuk alerji uzmanına sevk edecek olan çocuk doktorlarına danışmaları gerekir.

Her hastanın durumuna bağlı olarak, tanıyı doğrulamak veya sorunu önlemek etmek için farklı testler yapılacaktır. Deri testleri veya kan testleri gerekli olabilir.

Alerjilerde ana tedavi, alerjen gıdaya tamamen uzak durmaktır. Alerjileri önlemek için gıda etiketlerini ve ev dışında yenilen yemeklerin tam bileşimini bilmeniz oldukça önemlidir. İşlenmiş ürünlerde birçok ürün bulunabileceği için etiketler kontrol edilmelidir.

Gıda ile kaza sonucu temas durumunda, özellikle gıdaya daha duyarlı olan hastalarda ciddi reaksiyonlar meydana gelebilir. Ortaya çıkan semptomların tedavi edilmesi gerekir. Şiddetli alerjilerde, tüketilen gıda miktarı az da olsa anafilaksi (iki veya daha fazla sistemi etkileyen şiddetli alerjik reaksiyon) meydana gelebilir ve acil tedavi gerektirir.